Terapia manualna tkanek miękkich

Terapia manualna tkanek miękkich

W poprzednim artykule odnoszącym się w głównej mierze do „klasycznego” podejście do terapii manualnej, został zarysowany temat koncepcją pracy manualnej na tkankach miękkich. To co potocznie określamy „miękką terapią manualna” odnosi się do wykorzystania technik manualnych w obrębie tkanek miękkich. Jest to dziedzina medycyny manualnej, której poznanie pozwala bardzo skutecznie i bezpiecznie (w szczególności to drugie przyciąga fizjoterapeutów chcących zacząć zgłębianie tajników terapii manualnej) pracować z pacjentami z dużymi sukcesami. W obrębie tej grupy technik możemy wyróżnić modele pracy z tkankami budującymi mięśnie, powięzi, ścięgna, więzadła czy trzewia oraz techniki oddziałujące na kilka grup tkanek jak np. techniki wisceralne czy mięśniowo-powięziowe. Możemy tworzyć wiele kryteriów, które będą służyły do podziału terapii manualnej tkanek miękkich np. na wyżej wymienione grupy tkanek czy sposoby odziaływania na nie. W obrębie technik powięziowych możemy rozgraniczyć techniki bezpośrednie i pośrednie a mięśniowo-powięziowe na te które wykorzystują odruchy i układ nerwowy oraz oddziałują bezpośrednio na tkanki. Do technik bezpośrednich powięziowych zaliczymy np. pracę w modelu FDM czy manipulacje powięziowych a pośrednie techniki podążające za łatwością ruchu w obrębie tej tkanki jak BLT (balanced ligamentous tension) czy BMT (balanced membranosus tension). Tak np. do technik mięśniowo-powięziowych które korzystają z neurologicznych uwarunkowań i odruchów MET a do bezpośrednich terapia punktów spustowych.

Celem terapii manualnej tkanek miękkich jest usunięcie napięć oraz dysfunkcji układu mięśniowo-powięziowego (ścięgien, mięśni, więzadeł oraz powięzi) czy trzewnego (terapie wisceralne) za pomocą określonych technik manualnych. Terapia jest bardzo bezpieczna i nieinwazyjna. Składa się ona z oceny funkcjonalnej pacjenta oraz układu mięśniowo-powięziowo-szkieletowego i trzewnego oraz wdrożeniu odpowiedniej terapii w zależności od rodzaju dysfunkcji

W terapii wykorzystujemy następujące techniki

MET (Muscle energy technique) Technika energizacji mięśni

Technika energizacji mięśni to jedna z form osteopatycznej terapii. Metoda ta cieszy się dużą popularnością wśród fizjoterapeutów, osteopatów, chiropraktyków, z uwagi na fakt iż jest ona wysoce skuteczna i bezpieczna. Terapeuci manualni wykorzystują techniki energizacji mięśni w celu detonizacji mięśni lub też w celu zwiększenia ich tonusu, mobilizacji stawów lub w celu odziaływania na powięzi. Podczas terapii należy mieć na uwadze, że napięcie mięśni pacjenta powinno być wywoływane w pełni kontrolowanej pozycji z uwzględnieniem określonego kierunku. W przypadku użycia najbardziej rozpowszechnionego wariant wchodzącego w skład MET, czyli PIR(post isometric relaxation), także dokładnie przyłożonego oporu przez terapeutę. MET wymaga współpracy z pacjentem ( np. wdech/ wydech, napięcie mięśni itp.).

Aby terapia z wykorzystaniem technik energizacji mięśni była skuteczna i bezpieczna dla naszego pacjenta musi być obwarowana wieloma czynnikami determinującymi. Należy do nich przede wszystkim prawidłowa diagnoza. Terapeuta manualny/fizjoterapeuta powinien dokładnie zidentyfikować strukturę odpowiadającą za wystąpienie i utrzymywanie się bólu lub ograniczenie ruchomości, jak również precyzyjnie zbadać przyczynę patomechanizmu. Kluczowe jest określenie czy problem jest pochodzenia stawowego, mięśniowego czy powięziowego, lub która z przyczyn dominuje. Kolejnym bardzo istotnym elementem jest ocena neurowegetatywnego stanu pacjenta,  odpowiedni dobór technik terapeutycznych, a także precyzja zastosowanej techniki. Analiza powyższych elementów jest niezwykle istotna przy podejmowaniu terapii manualnej tkanek miękkich, bowiem musi ona oddziaływać z odpowiednią intensywnością na dysfunkcje pacjenta. Terapeuta pracujący metodą MET musi wybrać technikę w taki sposób, aby odpowiednio skorygować ustawienie stawu, rozluźniać spazmatyczne lub napięte włókna mięśniowe lub we właściwy sposób oddziaływać na powięź, która wykazuje znamiona patomechaniki.

Terapia manualna z wykorzystaniem techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego Myofascial Release (MR)

Tkanka łączna odpowiada za wzajemne powiązania poszczególnych układów w naszym organizmie. Dlatego też niekiedy technika rozluźniania mięśniowo-powięziowego nazywana jest technikami mięśniowo-powięziowo-ścięgnisto-więzadłowo-kostno-wisceralnymi. Autorami tej długiej jednakże niezwykle precyzyjnej nazwy jest Paula Scartii oraz Dennis J. Dowling.

Z techniką rozluźniania mięśniowo-powięziowego związane są ściśle następujące pojęcia:

•  Luźny- zbity- odnoszące się do dwóch różnych stanów tkanki. Oczywiście obydwa są patologiczne i stanowią przyczynę zaburzeń równowagi. Z mięśniami (lub grupą mięśni) zbitymi mamy do czynienia w sytuacji ich nadmiernego napięcia lub przykurczenia. Wówczas mięśnie antagonistyczne są zwiotczałe lub w hipotonii.
• Bezpośredni-pośredni;
• Trójwymiarowość- pojęcie odnosi się do testu przesuwalności tkanki we wszystkich trzech płaszczyznach zarówno na etapie badania jak i samej terapii.

Terapia manualna z wykorzystaniem techniki rozluźniania pozycyjnego PRT (Positional Release Techniques)

Rozluźnianie pozycyjne to rodzaj metody terapeutycznej opracowanej przez osteopatę Jonesa,  którą wykorzystuje się w terapii tkanek miękkich w szczególności w zwalczaniu punktów spustowych. Osteopata podczas swoich badań zaobserwował pewną zależność, mianowicie jeśli ułożymy staw w pozycji rozluźnienia a następnie utrzymamy go w takiej pozycji przez kilkanaście/ kilkadziesiąt sekund to zaobserwujemy zdecydowaną poprawę ruchu stawu oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Terapeuta po zlokalizowania punkty spustowego bądź innego rejonu wykazującego tendencje bólowe uciska dane miejsce przez ok 90 sekund  w takim ułożeniu stawu/stawów i tkanek okolicznych, które powoduje ustępowanie dolegliwości bólowych. Dzięki tej technice następuje odruchowe rozluźnienie włókien mięśni, które są napięte.

Terapia manualna z wykorzystaniem techniki aktywnego rozluźniania ATR( Active Tissue Release)

Celem podjętej techniki jest likwidacja napięcia powstałego w obrębie tkanek miękkich, do których należą m.in. sklejenia, zrosty łącznotkankowe, nadmierny tonus mięśniowy oraz przykurcze mięśniowe. Powyższa technika niejednokrotnie łączona jest z techniką MET oraz MR.

Wyróżnić możemy trzy rodzaje technik aktywnego rozluźniania|:

• Pasywna
• Aktywna
• W pozycji obciążenia stawu

Techniki aktywnego rozluźniania polegają na utrzymaniu nacisku lub zablokowania tkanek przy jednoczesnym wprowadzeniu rozciągniecia/napięcia tkanek miękkich.

Terapia manualna z wykorzystaniem terapii punktów spustowych ( Trigger Point)

Punkty spustowe mogę być zlokalizowane w każdym mięśniu. Często występują w skupiskach. W terapii kluczowe znaczenie ma odnalezienie i uwolnienie najbardziej aktywnego punktu w obrębie całej grupy, gdyż to on odpowiada za najsilniejsze dolegliwości bólowe oraz powoduje powstawanie tzw. punktów satelitarnych. Należy pamiętać, że prawidłowo wykonana terapia aktywnych punktów spustowych zazwyczaj dezaktywuje pozostałe punkty satelitarne.

Szerzej o punktach spustowych pisaliśmy tutaj.

Terapia manualna z wykorzystaniem masażu tkanek głębokich ( Deep Tissue Massage)

Ten rodzaj terapii manualnej tkanek miękkich opiera się na warstwowej pracy tkankowej, która prowadzi do rozluźnienia nieprawidłowych napięć w ciele. Metoda ta daje możliwość wpływania na stan napięcia mięśniowego oraz powięziowego przy dysfunkcjach narządu ruchu oraz wad postawy. Celem terapii jest zmiana struktury i ruchomości tkanek. Do cech charakterystycznych masażu tkanek głębokich zaliczyć można m.in. wolne tempo masażu, zastosowanie nacisku skośnego- co pozwala na rozciąganie tkanki. Ponadto istotne jest również to że tą metodą terapii manualnej tkanek miękkich możemy pracować zarówno  na ścięgnach i brzuścach mięśniowych oraz powięziach.

Do terapii używa się palców, pięści, kostek, łokcia oraz przedramienia.

Zastosowanie terapii manualnej tkanek miękkich

• leczenie mięśniowo-powięziowych zespołów bólowych (np. kręgosłupa, twarzoczaszki) ;
• terapia blizn i obrzęków;
• ograniczenie ruchomości stawów;
• po unieruchomieniu stawów;
• zaburzenia napięć mięśniowych;
• sztywność mięśni;
• migreny, napięciowe bóle głowy;
• choroby zwyrodnieniowe, reumatyczne;
• wady postawy.

Ze względu na dynamiczny rozwój koncepcji pracy z tkankami miękkimi wykorzystywany w terapii manualnej jak również jako samodzielne, całościowe modele pracy terapeutycznej nie wyczerpaliśmy całkowicie tematu. Mamy nadzieję, że niniejszy artykuł przybliżył Wam specyfikę terapii manualnej tkanek miękkich z wykorzystaniem najczęściej i jednocześnie najskuteczniejszych technik terapeutycznych._