Napięciowe bóle głowy- metody terapeutyczne
Napięciowe bóle głowy stanowią jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji neurologicznych. Schorzenie jest bardzo powszechne i niestety kłopotliwe. Analiza danych statystycznych pokazuje, że częste i nawracające bóle głowy są problemem dotyczącym ponad 20 % osób dorosłych.
Według International Classification of Headache Disorders ICHD-2 bóle głowy dzielą się na trzy grupy:
- samoistne, wśród których wyróżniamy migreny, klasterowe bóle głowy, napięciowe bóle głowy, inne samoistne bóle głowy;
- objawowe
- neuralgie nerwów czaszkowych
Bóle głowy o charakterze napięciowym (Tension Type Headache- TTH) wstępują najczęściej spośród wszystkich samoistnych bólów głowy. W wyspecjalizowanych ośrodkach leczenia bólów głowy TTH rejestruje się na poziomie 30-75 % wszystkich przypadków dolegliwości bólowych głowy. Szacuje się, że napięciowe bóle głowy częściej występują u kobiet niż u mężczyzn- niezależnie od grupy wiekowej w jakiej się znajdują. Najczęściej problemy ujawniają się w wieku 25-30 lat, niemniej jednak szczyt zachorowań przypada na 4 dekadę życia. Coraz częściej obserwuje się także przypadki TTH u dzieci w wieku 5-12 lat[1].
Pomimo, iż problem jest bardzo rozpowszechniony, nadal pozostaje dolegliwością, której poświęcone jest niewiele miejsca w literaturze naukowej. Niewątpliwie jedną z przyczyn jest niedostatecznie poznana etiologia problemu.
Należy zwrócić uwagę na fakt, iż TTH niosą za sobą znaczne koszty- nie tylko te związane z diagnostyką i leczeniem, ale również społeczne. Z badań wynika, iż ilość dni wolnych w pracy na przestrzeni roku, z których pracownik korzysta w wyniku wystąpienia napięciowego bólu głowy jest nawet trzykrotnie większa aniżeli nieobecności związane z migreną[2]. Negatywnym zjawiskiem jest również opuszczanie zajęć lekcyjnych przez dzieci i młodzież w związku z dolegliwościami bólowymi. Kolejny problem wiąże się z ilością przyjmowanych leków przeciwbólowych oraz obserwowaną tendencją do zażywania lekarstw zapobiegawczo, zanim pojawią się dolegliwości bólowe.
Rodzaje TTH
W oparciu o kryterium częstotliwości występowania epizodów, czasu ich trwania oraz natężenia TTH podzielone zostały na cztery grupy:
- Rzadkie napięciowe bóle głowy
- Częste napięciowe bóle głowy
- Przewlekłe bóle głowy
- Prawdopodobne bóle głowy
Przyczyny występowania bólów głowy o charakterze napięciowym
Dokładna patofizjologia TTH nie jest znana. Jak czytamy w ‘’Central mechanisms of stress-induced headache. Cephalgia‘’do głównych przyczyn należą czynniki: biologiczno-fizjologiczne, psychologiczne oraz społeczne, które są od siebie zależne[3].
Powszechnie uważa się, że to właśnie czynniki psychologiczne leżą u podstaw napięciowych bólów głowy. Wielu autorów źródła problemu dopatruje się w osobowości i temperamencie pacjenta. Potwierdzają to badania Pud i zespołu (koncepcja Cloningera): osoby o wyższych wynikach w sali „unikania szkody” i niższych jeśli chodzi o „zależność od nagrody” są bardziej podatne na ból[4].
Warto również zwrócić uwagę na istotny problem „kumulowania emocji”. Badania wykazały, że niewyrażona złość, agresja może przyczyniać się do występowania TTH[5].
A jak ma się do tego wszystkiego stres? Liczne badania poświęcone zależności dolegliwości bólowych głowy od stresu (m.in. zespół Strelau, Waldie) potwierdzają powyższą zależność. Istnieje zasadnicza różnica we wzorcu reakcji fizjologicznej na stres u osób, które doświadczają przewlekłego bólu niż u osób zdrowych, manifestującą się na przykład długością trwania zmian w ciśnieniu krwi lub pulsu. Wskazuje to na istotnie odmienny sposób reakcji organizmu na stres u osób, które doświadczają przedłużającego się bólu[6].
Terapia pacjentów borykających się z TTH
Istotną rolę wśród pacjentów z TTH odgrywa wzmożone napięcie mięśni w rejonie szyi oraz głowy. Zagadnienie to pozostawało w sferze zainteresowania wielu uczonych. Na przykład Simons i Travell opisali klasyczne dla mięśniowo-powięziowych punktów spustowych mechanizmy, które mogą mieć znaczenie w powstawaniu TTH. Należy pamiętać, że stale skrócony sarkomer skutkuje nagromadzeniem PPM oraz powstaniem lokalnego obrzęku. Tak więc trigger point zaburzając chemizm tkankowy prowadzi do uwolnienia cytokiny, bradykiny, serotoniny, histaminy prostaglandyn itp., które drażnią nocyceptywne włókna prowadząc w konsekwencji do uwrażliwiania centralnego układu nerwowego. Dochodzi wówczas do tzw. sensytyzacji ośrodkowej, która z kolei może przyczyniać się do powstawania napięciowych bólów głowy.
Podczas terapii pacjenta należy zwrócić uwagę na miejsca, które są charakterystyczne dla powstawania punków spustowych. Przykładem może posłużyć są mięśnie tylnej ściany karku ( np. półkolcowy głowy i szyi) wraz z mm. podpotylicznymi. Promieniujący ból z TrP w ich obszarze obejmuje opasająco głowę, dając tym samym omawiane dolegliwości. Z tego względu bardzo dobre efekty terapeutyczne osiąga się poprzez zastosowanie technik tkanek miękkich m.in. uwalnianie punktów spustowych (dry needling lub manualnie), terapia mięśniowo-powięziowa, rozluźnianie pozycyjne, masaż głęboki.
Holistyczne podejście
Na pacjenta borykającego się z bólami głowy o charakterze napięciowym należy spojrzeć holistycznie, bowiem przyczyny dolegliwości mogą być zlokalizowane w odległych obszarach ciała. Jako przykład mogą posłużyć nieprawidłowości w obrębie miednicy, a ściśle mówiąc; nadmierne jej przodopochylenie, wynikające z braku równowagi napięciowej mięśni okolicy stawów biodrowych, odcinka kręgosłupa lędźwiowego oraz brzucha. Może to skutkować napięciami mięśni w rejonie karku poprzez łańcuch mięśniowy[7]. Warto przytoczyć za Anderson & Seniscal istotność opony twardej w przenoszeniu napięcia w obszaru kości krzyżowej do podstawy czaszki. Wynika to z faktu połączenia wspomnianej struktury jedynie z podstawą czaszki i kręgami szyjnymi C1-C3, segmentem S2 kości krzyżowej oraz I segmentem kości guzicznej. Pomiędzy tymi obszarami brak jest innych połączeń stąd wytłumaczenie napięcia między miednicą a głową i szyjnym odcinkiem kręgosłupa. Dlatego też w terapii pacjentów z napięciowymi bólami głowy warto jest zastosować techniki kranio-sakralne. Celem terapii czaszkowo-krzyżowej jest m.in. zrównoważenie napięcia opony twardej czy np. sierpa mózgu.
Bóle głowy, terapia i diagnostyka kursy
W Centrum Wiedzy Praktycznej oferujemy szeroki zakres szkoleń dla fizjoterapeutów. Fizjoterapeutów zainteresowanych tematyką terapii i diagnozowania bólów głowy zapraszamy na nasz kurs pt. Twarzoczaszka- stawy skroniowo żuchwowe,
Ponadto polecamy kurs osteopatia-czaszkowo krzyżowa.
Więcej informacji na temat szkoleń znajdziecie na na naszej stronie w zakładce kursy dla fizjoterapeutów lub dzwoniąc pod nr 609-808-407. Pamiętajcie, że na wszystkie kursy z naszej oferty możecie ubiegać się o dofinansowanie z KFS i BUR 🙂
Literatura
-
Abu-Arafeh I. Chronic tension-type headache in children and adolescents. Cephalalgia 2001, 21(8): 830-836.
-
[2] B.K Rasmussen, Epidemiology of headache. Cephalgia, 1995, s. 45